Âşık Mücrimî Dede

[Pervane]

Asıl adı Mehmet Özbozok olan Âşık Mücrimî, 1882 yılında Malatya'nın Doğanşehir ilçesine bağlı Karaterzi köyünde doğdu. Ocâkzade bir Dede olan Âşık Mücrimî soy olarak; Hazreti İmâm Ali nesli Şeyh Ahmed Dede evlâdından Sarıklı Seyyid Ali Dede torunlarındandır. Aile mensupları seyyidlik şeceresi, beraatnâme ve ferman sahipleridir.

 

Sinemilli Ocağı'nın, Maraş'ın Elbistan ilçesine bağlı merkez köyü Kantarma'nın dedelerinden Tacim Dede'nin anlattığına göre Âşık Mücrimî'nin 500 deyişi olmasına rağmen günümüz kayıtlarında oldukça az kalmıştır. Çocuk yaşlarda eli yandığı için parmakları bir top halinde birbirine bağlanmış, bu dönemden sonra lakabı "Çolak" olarak kalmıştır.

 

Çocuklarının anlattıklarına göre İmâm Musa Kâzım evlatlarından bir seyyid tarafından, çolaklığı sebebiyle kendisine "Mücrimî" mahlası verilmiştir. Sakalı çıkmaya başladığı günden ölümüne dek sakalını hiç kesmeyen Mücrimî, ezan okuyan bir hocanın sesinden etkilenmesi sonucu Kur’ân'a ilgi duymuş ve ders alarak Kur’ân'ı öğrenmiştir.

 

Köyde bir yandan çobanlık yapmış, diğer yandan muhabbetlerde çolak eliyle saz çalıp deyişler söylemeye başlamıştır. Mücrimî, köyünden bir kıza aşık olur, ancak bu kızı kendisine vermezler. Kendisini başka bir kızla evlendirmek istediklerinde de kabul etmeyerek köyünü terkeder. Mücrimî, Birinci Cihan Harbi ve Kurtuluş Savaşı yıllarında,Keferdiz'e (Sakçagözü) yerleşir. Bu bölgenin sahibi ve Antep Savunmasında oğulları İsmail Hakkı ve Ökkeş ağalarla büyük yararlık gösteren, Kılıç Ali'nin büyük destekçisi Hurşit Ağa'nın himayesine girer ve onun vekilliğini yapar. Yörede oldukça ilgi görür ve halkın ilgisine mazhar olur.

 

Hurşit Ağa, yörenin en büyük ailesinin başıdır ve çok geniş arazilerin sahibidir. Hurşit Ağa'nın köyü Keferdiz yakınlarındaki hanını çalıştıran Mücrimî, hanın kazancını günlük olarak Hurşit Ağa'ya götürür. Cömertliğiyle bilinen Hurşit Ağa, "Su akarken testini doldur, ileride çoluk çocuğuna bakacak varlığın olsun" der ama Mücrimî'nin dünya malında gözü yoktur, hakkından fazlasını istemez. Keferdiz'de yaşamaya başladıktan sonra köylüleri ve akrabaları tarafından Karaterzi’ye çağrılsa da asla geri dönmez. Bu yüzden Mücrimî'nin şiirlerinde "gurbet" oldukça belirgin bir temadır.

 

Mücrimî, oğlu Cemal Özbozok'un deyişiyle gençlik yıllarından itibaren divaneye saygı duyan ama şah-padişah tanımaz bir dünya görüşüne sahiptir. Atışmayı çok seven bir âşıktır. Âşık Veysel iki kez ziyaretine gelmiş ancak onunla atışmamıştır.

 

Elbistan'ın Aktil köyünden Ali Şükrü ve Sarız'dan Cafer Ağa, Mücrimî'nin saygı duyduğu kişilerdir. Âşık Nesimi Çimen'in kayınbabası olan Cafer Ağa, sürekli Mücrimî'nin yanına gelip gitmektedir. Mücrimî, "Şu diyâr-ı gurbet elde" adlı ünlü şiirini o dönemde Cafer Ağa'ya verir ve oradan Nesimi Çimen'e ulaşır. Nesimi Çimen bu deyişi muhabbetlerde okur. Bu muhabbetlere katılan sanatçılar bu deyişi albümlerinde seslendirir; bu eser daha sonra TRT repertuvarına alınır.

 

Âşık Mücrimî kendi döneminde toplumda yaşanan değişimleri görmüş ve bu durumu şiirlerinde ironik bir dille ifade etmiştir. Yaşadığı çevrenin yerel söylemleri, Mücrimî'nin şiirindeki ilginç noktalardan biridir. "Kanabilin mi bilin mi" gibi ifadelere sıklıkla rastlanır.

 

Şiirlerinde Farsça ve Arapça kelimelere, kavramlara gönderme yapsa da genel olarak arı bir dil kullandığını söyleyebiliriz. Pek çok araştırmacı tarafından Alevi-Bektaşi olmadığı düşünülen Karacaoğlan'ın şiirlerinde görülen bazı ifade biçimleri Âşık Mücrimî'nin şiirlerinde de görülür. Bu durum, iki ozanın yakın coğrafyalarda yaşamış olduğu izlenimi yaratır.

 

1970 yılının Mart ayında sarılık hastalığı sebebiyle hayata veda eden Âşık Mücrimî, arkasında pek çok deyiş bırakmıştır.

 

Mücrimî'nin oğlu Cemal Özbozok'un sözleriyle "Mücrimî çok şiir yazmış, ama harmanını dağ başına yığmıştır. Rüzgar gelmiş savurmuş, samanını Anadolu'nun dört yanına götürmüştür..."

 

Eğer şu dünyada güzel seversen,

Güzel olanların hoş huyu gerek.

Ehl-i Güzelleri göreyim dersen,

Aslı pak, nesli pak, pak soyu gerek.

 

Güzel odur özü sözü güzeldir,

Doğru yola giden izi güzeldir,

Aşığın maşuğa nazı güzeldir,

Zira elif gibi hub boyu gerek.

 

Güzeldir sevdiğim bahara benzer,

Söylenir sözleri gevhere benzer,

Hem yunmuş arınmış tahara benzer,

Şol Ab-ı Kevser'den göl suyu gerek.

 

Güzelin lebbinde ballar süzülür,

Hu Allah EyvAllah engür ezilir,

Vechinde El Hamdül Esma yazılır,

Du altında nokta bir harfi gerek.

 

Güzellerin aslı aşktır muhabbet,

Güzellerin nesli Al-i Muhammed,

Güzelleri ayet, hadis, kitabet,

Güzeller Şahının hub şahı gerek.

 

Güzel sihat değil sireti olur,

Talim terbiyeden sohbeti olur,

Arif meclisinde kıymeti olur,

Sultanlık tahtında sarayı gerek.

 

Güzel olan lâl ü gevher incidir,

Bahçelerde fidanların gencidir,

Arifler incinmez ne de incinir,

Her an noktasında bir Hu'yu gerek.

 

Mücrimî'yem güzel olan Allah'dır,

Arif meydanında sırrı penahdır,

Her güzele güzel deme günahdır,

Güzel olanların nişanı gerek.