Seyyid Battal Gazi

[Pervane]

Battal Gazi veya Seyyid Battal Gazi, 8. yüzyılda yaşadığı tahmin edilen ve hakkında çeşitli inanışlar bırakmış bir liderdir. Malatya Serdarı Hüseyin Gazi'nin oğludur. Annesi Saide Hatun Türk asıllıdır. Battal Gazi Malatya'da doğmuştur. Doğduğu ve yaşadığı evin yeri halen mevcuttur. Yıkıntı halinde korunmaktadır. Uzun yıllar halka yemek dağıtılan hayrat yeri olarak kullanılmıştır. Evliya Çelebi seyehatnamesinde bahsedilmektedir.Malatya'da Doğduğu Yere Kendi İsmi Verilmiştir.Annesi Saide Hatun ile eşi Zeynep Hanım'ın ve iki oğlunun ve Torunu Vaiz Baba Türbeleri'de Malatya(Battalgazi)'dedir. Amcası Hasan Gazi'nin Türbesi İse Malatya Darende'de bulunmaktadır. . Battal Gazi hakkında bugüne ulaşabilmiş kaynaklar sadece mesnevi tarzı yazılmış, birbirini hem destekleyen hem de çelişen olgular içeren destanlar ve halkın hafızasında kalmış olan bilgilerdir.

Battal Gazi Destanı'nda ve halk hikâyelerinde, Emeviler zamanında Arap ordusuyla birlikte İstanbul'u kuşattığı anlatılmaktadır. Kuşatma hem denizden hem karadan yapılmış, fakat başarısızlıkla sonuçlanmıştır. Destanda Battal'ın düşmanı, Arap komutanına oyun oynayıp kuşatma başladığında İstanbul'a geçerek imparatorluğunu ilan eden İmparator Leon'dur. Arap tarihinde II. İstanbul kuşatmasının tarihi 717-718 olarak belirtilmektedir. Bizans tarihindeki veriler de bu tarihi doğrular niteliktedir. Ayrıca Bizans tarihinde İmparator III. Leon'un tahta çıkma tarihi 717 olarak belirtilmiştir, bundan dolayı destandaki Leon'un İmparator III. Leon olma olasılığı üzerinde durulmaktadır. Destanda Battal Gazi'nin kuşatma sırasında yirmili yaşlarında olduğu söylendiği için, Battal Gazi'nin doğum yılının 690-695 civarı olmasının olası olduğu düşünülmektedir. Battal Gazi'nin 740 yılındaki Afyon (Akroinon) Savaşı'nda öldüğü konusunda tarihçiler mutabakata varmışlardır. 

740 yılında Eskişehir'in Seyitgazi ilçesi yakınlarında savaşta aldığı yara sebebiyle şehit olmuştur. Anadolu'da İslamın yayılmasına büyük katkıları olmuştur. 

Seyyid Battal Gazi, İslam peygamberi Muhammed'in torunudur. Kendisi Emevi komutanı değildir. Ama Emevi ordusunda görev almıştır. Abdülvehhab Gazi, Muhammed'in de aldığı emaneti yaklaşık iki yüzyıl sonra Seyyid Battal Gaziye teslim etmiştir. Seyyid Battal Gazi Aleviler için serçeşmedir. Seyyid Battal Gazi'nin torunları Amasya Merzifon'da, Eskişehir Seyitgazi'de ve Malatya civarında yaşamaktadır. Kendisi Ayasofya Kilisesine (camisine) giren ve o zamanın düşman komutanı Leon'un korkusuna sebep olan seyyiddir. Halen Malatya, Eskişehir yörelerinde Battal Gazi soyundan olan insanlar vardır.

Seyyid Battal Gazi Aleviler için serçeşmedir. Evliya Çelebi, seyahati sırasında Hüseyin Gazi Türbesi için şunları aktarır: “Hüseyin Gazi Tekkesi’nin vakıfları çoktur. Yılda bir kez burada “Cem” yapılır. 40-50 bin insan toplanır? Peygamber sülalesinden olan Hüseyin Gazi, din uğrunda şehit olmuştur.” (E. Ç. Cilt 1-2 S.719). Ahmet Yaşar Ocak, “Kalender” adlı yapıtında, Hacı Bektaş veli’nin Anadolu’ya geldiğinde ilk iş olarak Battal Gazi’nin Eskişehir’deki zaviyesine uğradığını yazar. Ayrıca, Alevi-Bektaşiler’in düzenli olarak her yıl Kurban bayramında burayı ziyaret ettiklerini aktarır. Ebul Hayr Rum tarafında 1480 yılında yazılmış Saltukname’de şöyle denmektedir: “Şerif, malatıyyevi Sultan’la varıp, Battal Gazi oğlu Ali’yi ziyaret ettiler. Oradan Sarı Saltuk, Malatya’ya gitti. Seyyid Gazi Sultan’ın yurtlarını ve evini ziyaret etti. Atalarının ruhuna dua etti. Sonra da dönüp Kırşehir’e geldi. O kentteki velilerle buluştu. Fakih Ahmet ölmüştü. Onun kabrini ziyaret etti. Hacı Bektaş, Ahi Evren, Seyyid Yusuf kalkari, Üryan Baba, Doğan ata ve nice Erenler gelip Sultan sarı saltuk’la söyleştiler. Battal Gazi’nin Torunları Bugünde Yaşamını Anadolu’da Sürdürmektedirler. Seyid Battal Gazi Ocağı’ndan dedeler, Eskişehir’de ve Amasya’da bulunmaktadırlar. Amasya Merzifon, Sarı Köyü, Oyma ağaç Köyü, Balgöze Köyü ve Merzifon’daki Tekke mahallesinde bu soydan dedeler, Seyid Battal Gazi Ocağı unvanı altında hala yaşadıkları bilinmektedir.

Battal Gazi ile ilgili romanlar
Türk edebiyatında Battal Gazi Destanı'nı temel alarak yazılan tarihi romanlardır.

Murat Sertoğlu:

1967 - Battal Gazi
1968 - Battal Gazi’nin Oğlu
1973 - Battal Gazi’nin Torunu
Abdullah Ziya Kozanoğlu:

1937 - Battal Gazi Destanı
Cavid Ersen:

Battal Gazi
Oğuz Özdeş:

1968 - Battal Gazi'nin Oğlu
İbrahim Ünsal:

2010 - Battal Gazi
Battal Gazi ile ilgili filmler
1971 - Battal Gazi Destanı
1973 - Savulun Battal Gazi Geliyor
1973 - Battal Gazi'nin İntikamı
1974 - Battal Gazi'nin Oğlu