Halvetilik (Halvet’îyye Tarîkatı)

[Pervane]

Halvetilik, cehri zikir adı verilen ve ilahi isimlerin yüksek sesle tekrar edilmesi anlamına gelen zikir yöntemini kullanan bir tarîkattır. Miladi 14. yüzyılda bugünkü Azerbaycan'ın Şemahı bölgesinde yaşamış olan Şeyh Ebu Abdullah Siraceddin Ömer bin Ekmelüddin Lahici tarafından kurulmuştur. Pîr Ömer Lahici'nin bir ağaç kovuğunda uzun süre halvet çıkarması ve ardından gelen müridlerin de tenhada kalmayı tercih etmeleri üzerine tarikat bu isimle anılmaya başlamıştır.

Halvet’îyye Tarîkatı
Halvet’îyye yolu Pîr Ömer Halvetî ile birlikte yaygınlık kazanmaya başlamışsa da sonrasında pek çok kollar zuhur etmiş ve bu nedenle de "tarikatların anası" olarak anılmıştır. Halvet gönlünden Allah'tan gayrısını uzaklaştırmak ya da Allah'tan gayrısından uzaklaşarak ona yaklaşmak üzere yalnız kalmak anlamlarına kullanılır.

Özellikle Osmanlı döneminde Anadolu, Balkanlar, Ortadoğu ve Afrika'da geniş bir yayılma alanı bulmuştur. Kıbrıs'da Gazimagosa'ya Kutub Osman Efendi gitmiştir. Kurucusu Türk olan Halveti tarikatı, Azerbaycan'ın Şah İsmail trafından Şiileştirilmeden önce Şirvanşahlar devletinde yaygındı. Merkezi bugünkü Bakü şehrinde bulunan Şirvanşahlar devletinin son hükümdarları Halveti şeyhlerine büyük saygı göstermişler, zaviyelerini saray binasının yanıbaşına açmalarına müsaade etmişlerdir. "Pîr-i Sâni" olarak anılan Seyyid Yahya Şirvanî tarîkatın 15-16 yüzyıllarda Osmanlı coğrafyasında yayılmasını sağlayan en önemli sîmâlarından biridir. Günümüzde de Halveti mensupları tarafından okunan Vird-i Settar ismiyle anılan eser Yahya Şirvani'ye aittir. Yahya Şirvani tarafından yetiştirilen dervişlerin Anadolu'ya halife olarak gönderilmeleri tarikatın Anadolu'da yayılmasında etkili olmuştur.

Kol ve şubeleri
Halvetilik'nin en yaygın kolu Şâbânîlik koludur. Kastamonu Taşköprü doğumlu Pîr Şeyh Şâban-ı Veli'nin piri olduğu Halvetî-Şâbânî yolu mevcuttur.

İki ana kola ayrılan tarîkatın bazı önemli şubeleri aşağıda belirtilmiştir.

Şubeleri

Pîr İlyas Amâsî kolu
Seyyîd Yâhyâ-yı Şirvânî kolu
Molla Hâbib Karamanî şubesi
Cemâli’îyye şubesi (Çelebi Hâlife Cemâl-i Halvetî’ye atfedilen)
Sünbül’îyye
Assâl’îyye
Bahş’îyye
Şâbân’îyye
Karabaş’îyye
Bekr’îyye
Kemal’îyye
Hufn’îyye
Tecân’îyye
Dırdîr’îyye
Sâv’îyye
Semmân’îyye
Feyz’îyye
Nasûh’îyye
Çerkeş’îyye
İbrahim’îyye/Kuşadav’îyye
Halîl’îyye
Ahmed’îyye şubesi (Yiğitbaşı Ahmed Şemseddîn bin Îsâ Marmarâvî’ye atfedilen)
Ramazan’îyye
Buhûr’îyye
Hayât'iyye
Cerrah’îyye
Raûf’îyye
Cihangiri'yye
Sinan’îyye
Muslih’îyye
Zeherr’îyye
Hayât’îyye
Uşşâk’îyye
Câhid’îyye
Selâh’îyye
Niyâz’îyye/Mısr’îyye
Beyûm’îyye
Rûşen’îyye şubesi (Dede Ömer-i Rûşenî’ye atfedilen)
Gülşen’îyye
Sezâ’îyye
Hâlet’îyye
Demirtâş’îyye
Şems’îyye şubesi (Şemseddîn Ahmed Sivâsî’ye atfedilen)
Halvetiyye-i Cemâl’îyye/Şâbân’îyye Silsilesi
Muhammed
Ali
Hasan Basrî
Habib Acemî
Dâvud et-Taî
Marûf el-Kerhî
Serî es-Sekatî
Cüneyd-i Bağdâdî
Mimşâd Dîneverî
Muhammed el-Bekrî
Kadı Vecîhüddîn Ömer el-Bekrî
Ebu’n-Necib Sühreverdî
Kutbeddîn el-Ebherî
Rükneddîn Necaşî
Şehâbeddîn Tebrîzî
Hâce Cemâleddîn Şirazî
Sultân-ul Halvetî[1] Tac’ed-Dîn İbrahim Zahid el-Geylânî
Ahî Muhammed el-Halvetî
Pîr Umar (Ömer) el-Halvetî (Halveti Tarîkatı Şeyh Ebû Abdullah Sirac’ed-Dîn Ömer bin Ekmel’ud-Dîn-i Lahicî tarafından Herat'ta kuruldu).
Ahî Mîrim el Halvetî
Sadreddîn Hayyamî
Pîr-i Sânî Seyyid Yahyâ-yı Şirvânî (Yetiştirdiği şeyhler aracılığıyle Halveti Tarîkatını Anadolu'ya yaydı).
Muhammed Bahaeddîn-i Erzincanî
Çelebi Hâlife Cemâl el-Halvetî
Hayreddîn Tokadî
Şabân-i Veli Kastamônî
Pir-i Sani Mustafa Çerkeşi
Mehmet Hilmi Efendi (Hacı Baba)
Kutbu'l Cihan İbrahim Hakkı
Hasan Muştak Efendi
Hacı Cemal Efendi
Hacı Nuri Efendi
İlyas Efendi El-Kastamonî