10-07-2018, 12:09 AM
Necdet Saraç – 1826’da Alevi-Bektaşi dergahlarının kapatılmasının, yakılmasının, yıkılmasının üzerinden çok değil daha 100 yıl bile geçmemişti. Büyük bir katliam yaşanmış, Hacı Bektaş Dergahı başta olmak üzere, bütün dergahlarının başında Nakşibendi Şeyhleri atanmış, 100 yıldır dergahları onlar yönetiyordu… Bir kez daha kaçar göçer olmuşlar, taşradaki Alevilere bu kez şehirdekiler de eklenmiştir.
1826’da yayınladığı fermanda kendisine “Padişah-ı İslam” diyen II. Mahmut, binlerce Dedeyi, Babayı öldürtmüş, sürdürmüştü. Padişah II. Mahmut, Şerçeşme’yi yağmalatmış, kapatmış, Çelebileri Amasya’ya sürmüş, idamla yargılatmış padişahtır. Üstelik bu büyük operasyona da “Vaka-yi Hayriye” yani “Hayırlı Olay” demişti…
Yıl 1919’dur. Aleviler için acı sürecin anıları henüz çok tazedir. O dönemde yaşanan vahşeti yaşayanlardan hayatta olanlar bile vardır. Bütün bunların sorumlusu kendisine “Emiru’l Mümin yada Padişah-ı İslam” diyen padişah ve temsil ettiği Hilafeti ortadan kalkmaktadır. Hilafet ve padişah ki; ateşe atılmak, kuyulara doldurulmak, kellerinden kuleler yapılmak, kızları, çocukları ve malvarlıkları ile Müslümanlar’a “helal edilmek” anlamına geliyordu. Bu dönem bitiyordu!
Kağıt üstünde bile olsa “eşit yurttaş” kavramı geliyordu… Kurtuluş, Cumhuriyet, bağımsızlık, vatandaşlık gibi kavramlar konuşuluyor olmuştu…
* * *
Padişahı ve Hilafet’i ortadan kaldırmayı hedefleyenlerin lideri Mustafa Kemal, 1919’da dergahı ziyaret etmiş, Postnişin Cemalettin Çelebi’ye bizzat“Cumhuriyetin kurulacağı” mesajını vermişti. Bu bile Cumhuriyeti “kayıtsız-şartsız” destek için çok önemlidir. Yeterlidir. Nitekim öyle de olmuştur. Alevilerin önemli bir bölümünün Cumhuriyet’in kuruluş sürecini destekledikleri, her şey bir yana karşı bir tavır almadıkları görülmüştür. Bu destek, halifeliğin kaldırılması ile daha da artar. Modernlik ve devrimler Alevi öğretisinin enginliği ve değişim dinamizmiyle de örtüşür. Aleviler için zulmün simgesi olan hilafeti ve halifeliği kaldıran Cumhuriyet, Osmanlı vahşetinden kurtuluşun bir simgesi olur!
* * *
16. yüzyıldan itibaren ağırlıkta kırlarda, dağ başlarındaki ücra köşelerde yaşamak zorunda kalan Aleviler görünür değildir. Görünür olan yalnızca Hacı Bektaş Dergahı ve şehirlerdeki Bektaşi dergahlarıdır. Kontrol edilmeye ve “ehlileştirilmeye”çalışılan din “Sünniliktir”. Bu en azından kötünün iyisidir… Üstelik din ile devlet ilişkilerinin birbirinden ayrılacağı laiklik gibi önemli bir kavram konuşulmaktadır. İktidarın hep uzağındadırlar, adam yerine konulmak bir yana, sürekli olarak potansiyel suçludurlar!
Ölüm ve sürgün makus talih gibidir!
Belki de uzun süredir ilk kez “sığınacak bir liman” olanağı ortaya çıkmaktadır… Aleviler bunun tarihsel önemini herkesten daha fazla anlayıp hissetmişlerdir; belki de bu yüzden Cumhuriyete sarılmışlardır.
Kaldı ki, Alevilerin Cumhuriyeti desteklemeleri yalnızca uzak dönem Osmanlı baskısı ile ilişkisi yoktur. Bir çok arka planı vardır: Önemli bir bölümü Şafi Kürtlerden oluşan Hamidiye Alayları’nın, 19. yüzyıl sonlarından itibaren, özellikle Erzincan, Dersim, Maraş, Bingöl, Varto gibi yörelerde Alevilere yönelik saldırıları, baskıları ve bunun sonucu olarak yarattıkları korku ortamı, o dönemde canlı tanıkların anlatımıyla bir çok Alevinin belleğindedir.
Bugün Alevilerin önemli bir bölümünde varolan “Kürt karşıtlığının” kökenlerinin bir bölümü Yavuz’un vurucu gücü İdris-i Bitlisi’ye kadar uzanırken, diğeri de yakın tarihimizdeki “Hamidiye Alayları”nın zulmüdür. Kaldı ki bu zulüm yalnızca Hamidiye Alaylarıyla da sınırlı değildir. Cibranlı Halit’in Varto’da yaşayan ve“isyana” katılmayan Alevilere karşı baskısı da belleklerdedir…
Diğer yandan, Cumhuriyetin lideri, devletin Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk, padişahlara göre çok farklıdır. Kendileri gibidir; Dinin anlaşılır bir lisanla ifade edilmesini istemektedir. Ezanı Türkçeleştirmektedir. Eğitime önem vermektedir. Bilimden bahsetmektedir. Cephesini doğuya değil, batıya dönmüştür. İçki içmekte, müzik dinlemekte, resme önem vermektedir.
Alevileri “yok” saysa da, devletin anayasasına Sünniliği koymuş olsa ve Diyanet’i de buna uygun dizayn etmiş olsa da, Alevilere yönelik bir katliam henüz ortada yoktur! Aleviler şehirde de olmadığı için zaten politik ve ekonomik gelişmelerin dışında, iktidarın çok uzağındadır. Henüz Dersim “dokunulmazdır” ve 1937-38’e daha çok vardır… 1921’de Koçgiri’de yaşanan ve yakın çevresi dahil, Anadolu coğrafyasındaki diğer Alevilerden destek almayan kısa süreli “Koçgiri ayaklanması” hariç Aleviler “hayatın içinde” yoklardır ve gündemin dışındadırlar…
* * *
Osmanlının tebası olmak ve her daim kılıçtan geçmek ya da Cumhuriyetin vatandaşı olmak arasında çok ciddi bir fark vardır! Bu farkı görmek için özel siyasi bir analiz gerekmiyor, bunun için “Alevi refleksi” yetip de artıyor! Tıpkı bugün siyasal İslamcı, IŞİD’ci yaklaşımlara karşı ortaya çıkan refleks gibi!
Alevi refleksi, cumhuriyet diyor, demokrasi diyor, özgürlük diyor… Aleviler, her şey bir yana Cumhuriyeti, yaşadığı büyük acıların sonucu oluşan bu doğal refleksiyle destekliyor… Siyasal İslamcılar ise “Egemenlik kayıtsız şartsız Allah’ın”demekte ısrar ediyorlar… Ülkenin mevcut halinin nedeni de bu ısrardan kaynaklanıyor!
* * *
Cumhuriyet’in kurulmasından hemen sonra Alevilerin devletin hem kurumsal yapısından, hem de dini yapısından tasfiye edilmeleri, yaşadıkları haksızlıklar ise başlı başına her biri ciddi birer tartışma noktasıdır: Diyanet’in Sünniliğin hizmetine verilmesi, Alevi Bektaşi dergahlarının kapatılması, Bektaşilerin yurtdışına sürgün edilmeleri, Alevi dedelerinin, dervişlerinin büyücülerle, üfürükçülerle eşit tutulmaları…
Cumhuriyetin tekçileşmesi, demokrasiyle buluşamaması… Laikliğin kağıt üzerinde kalması, eşit yurttaşlığın hep yaklaşıldıkça uzaklaşan bir olguya dönüşmesi… Karar mekanizmalarına tek bir Alevinin bile gelmesine izin verilmemesi… Sonu gelmeyen asimilasyon hamleleri… Katliamlar… Ortaca, Elbistan, Kırıkhan, Maraş, Sivas, Çorum…
Bunlar gerçekler!
Tıpkı, Menderes ile hızlanan ve Cumhuriyeti, yeniden bir İslam Cumhuriyetine dönüştürmeyi hedefleyen sürecin, Demirel, Türkeş, Özal ve Çiller’in belirleyici katkılarıyla, “siyasi ve mezhepsel akrabaları” Erdoğan üzerinden AKP eliyle tamamlanmış olması gibi gerçek!
Bugün ülke siyasal İslam’a teslim edilmiş ve Cumhuriyet fiili olarak “İslam Cumhuriyeti”ne dönüştürülmüştür! Bu anlamıyla bugün adı halen Cumhuriyet olan rejim, eşitlikçi değildir, mezhepçidir, bölücüdür, kutuplaştırıcıdır! Hukuk da, eğitim de Osmanlı da olduğu gibi tarafgirdir, dincidir. Ulema eliyle yönetilmektedir…
Bugün ortada Cumhuriyet adına da, demokrasi adına da ciddi hiçbir değer kalmamış, sol önemli ölçüde tasfiye edilmiş, etkisizleştirilmiş, solu tasfiye eden ordu ve “Beyaz Türkler” de fiili olarak iktidardan tasfiye olmuşlardır… Ortadoğu’nun dinci gericiliğin girdabında ortaçağ karanlığına sürüklenmesine doğrudan hizmet eden AKP hükümeti ülkemizi de hızla benzer bir karanlığa doğru taşımaktadır.
Bu durum tesadüf değildir! 2015 Türkiye’sinin mevcut tablosu, 92 yıllık intikam isteğinin hayat bulmasıdır!
Çünkü, Cumhuriyet’in gökyüzündeki Tanrı’yı, yeryüzüne indirmiş olması, tebanın yerine yurttaşın, biatın yerine aklın öne çıkması siyasal İslamcıları hep rahatsız etmiştir! “Egemenlik kayıtsız şartsız Allah’ın” iken, Cumhuriyet döneminde kağıt üzerinde de olsa ‘egemenliğin milletin eline geçmesi’, her şeyi İslam’a, Kuran’a, Şeriat’a göre izah etmeye çalışanları çok kızdırır!
Siyasal İslamcıların “bu kızgınlığı”, Cumhuriyet’in İslam coğrafyasında ilk kez şekilsel olarak da olsa, ‘din ile devlet işlerini birbirinden ayırmaya’ meyletmiş olması, Diyanet üzerinden ve Sünni merkezli de olsa ‘yeni bir devlet dini’ inşa etmek istemesi, hele hele Kuran’ı Türkçeleştirmesi ile birleşince daha da artar! Bundan dolayı, siyasal İslamcıların ve muhafazakarların bugün intikam duygusu içinde sıkı birer Atatürk ve Cumhuriyet düşmanı olmaları, Cumhuriyet’in bütün değerlerini ve kurumlarını değiştirmiş olmaları tesadüf değildir!
* * *
Bu gerçekleri görerek hareket edersek, bugün Cumhuriyet’e övgüde sınır tanımayanların yapacakları en önemli iş, dizlerini dövmek ve Atatürk’ün arkasına sığınmak değildir! Sistemle ve gerçeklerle hesaplaşmayı göze alarak cephelerini sola dönmeyi becermektir! Bu “dönüş” hayırlı bir dönüş olacaktır!
Ancak belirtmek gerekir ki; Bu ülkede yeni bir Cumhuriyet, demokrasi, adalet ve özgürlük adına bir dönüşüm, ancak yüzleri sola dönük ve bu ülkenin bütün renklerini kucaklayacak büyük bir güç birliğinden geçer…
Bunun yolu ise Cumhuriyet’i kuran sürecin önemli iki adımı olan 1908 Meclis-i Mebusa’nın ve 1. TBMM’nin muhteşem temsiliyetini, bileşenini bugün yeniden yaratmaktan geçmektedir…
Türküyle, Kürdüyle, Ermenisiyle, Alevisiyle, Sünnisiyle… Bütün etnik ve dini kimlikleri eşit yurttaş yapmak, ülkeyi laik ve demokratik bir cumhuriyete dönüştürmek, etnik ya da dini kimlikleri “ikincil, üçüncül” hale dönüştürür, bu kavramların yerine yurttaşlık, kardeşlik ve barış içinde bir arada yaşama kavramları öne çıkar, hayatı normalleşir!
Bu “normalleşmenin” ilk adımı 1 Kasım’da atılabilir… 7 Haziran’ı devam ettirerek 1 Kasım’da da AKP’ye siyasi bir yenilgi tattırmak, AKP’ye salt çoğunluğu vermemek, 2 Kasım’dan itibaren tereddütsüz olarak yeniden inşa edilecek laik ve demokratik bir cumhuriyetin önünü açar!
1826’da yayınladığı fermanda kendisine “Padişah-ı İslam” diyen II. Mahmut, binlerce Dedeyi, Babayı öldürtmüş, sürdürmüştü. Padişah II. Mahmut, Şerçeşme’yi yağmalatmış, kapatmış, Çelebileri Amasya’ya sürmüş, idamla yargılatmış padişahtır. Üstelik bu büyük operasyona da “Vaka-yi Hayriye” yani “Hayırlı Olay” demişti…
Yıl 1919’dur. Aleviler için acı sürecin anıları henüz çok tazedir. O dönemde yaşanan vahşeti yaşayanlardan hayatta olanlar bile vardır. Bütün bunların sorumlusu kendisine “Emiru’l Mümin yada Padişah-ı İslam” diyen padişah ve temsil ettiği Hilafeti ortadan kalkmaktadır. Hilafet ve padişah ki; ateşe atılmak, kuyulara doldurulmak, kellerinden kuleler yapılmak, kızları, çocukları ve malvarlıkları ile Müslümanlar’a “helal edilmek” anlamına geliyordu. Bu dönem bitiyordu!
Kağıt üstünde bile olsa “eşit yurttaş” kavramı geliyordu… Kurtuluş, Cumhuriyet, bağımsızlık, vatandaşlık gibi kavramlar konuşuluyor olmuştu…
* * *
Padişahı ve Hilafet’i ortadan kaldırmayı hedefleyenlerin lideri Mustafa Kemal, 1919’da dergahı ziyaret etmiş, Postnişin Cemalettin Çelebi’ye bizzat“Cumhuriyetin kurulacağı” mesajını vermişti. Bu bile Cumhuriyeti “kayıtsız-şartsız” destek için çok önemlidir. Yeterlidir. Nitekim öyle de olmuştur. Alevilerin önemli bir bölümünün Cumhuriyet’in kuruluş sürecini destekledikleri, her şey bir yana karşı bir tavır almadıkları görülmüştür. Bu destek, halifeliğin kaldırılması ile daha da artar. Modernlik ve devrimler Alevi öğretisinin enginliği ve değişim dinamizmiyle de örtüşür. Aleviler için zulmün simgesi olan hilafeti ve halifeliği kaldıran Cumhuriyet, Osmanlı vahşetinden kurtuluşun bir simgesi olur!
* * *
16. yüzyıldan itibaren ağırlıkta kırlarda, dağ başlarındaki ücra köşelerde yaşamak zorunda kalan Aleviler görünür değildir. Görünür olan yalnızca Hacı Bektaş Dergahı ve şehirlerdeki Bektaşi dergahlarıdır. Kontrol edilmeye ve “ehlileştirilmeye”çalışılan din “Sünniliktir”. Bu en azından kötünün iyisidir… Üstelik din ile devlet ilişkilerinin birbirinden ayrılacağı laiklik gibi önemli bir kavram konuşulmaktadır. İktidarın hep uzağındadırlar, adam yerine konulmak bir yana, sürekli olarak potansiyel suçludurlar!
Ölüm ve sürgün makus talih gibidir!
Belki de uzun süredir ilk kez “sığınacak bir liman” olanağı ortaya çıkmaktadır… Aleviler bunun tarihsel önemini herkesten daha fazla anlayıp hissetmişlerdir; belki de bu yüzden Cumhuriyete sarılmışlardır.
Kaldı ki, Alevilerin Cumhuriyeti desteklemeleri yalnızca uzak dönem Osmanlı baskısı ile ilişkisi yoktur. Bir çok arka planı vardır: Önemli bir bölümü Şafi Kürtlerden oluşan Hamidiye Alayları’nın, 19. yüzyıl sonlarından itibaren, özellikle Erzincan, Dersim, Maraş, Bingöl, Varto gibi yörelerde Alevilere yönelik saldırıları, baskıları ve bunun sonucu olarak yarattıkları korku ortamı, o dönemde canlı tanıkların anlatımıyla bir çok Alevinin belleğindedir.
Bugün Alevilerin önemli bir bölümünde varolan “Kürt karşıtlığının” kökenlerinin bir bölümü Yavuz’un vurucu gücü İdris-i Bitlisi’ye kadar uzanırken, diğeri de yakın tarihimizdeki “Hamidiye Alayları”nın zulmüdür. Kaldı ki bu zulüm yalnızca Hamidiye Alaylarıyla da sınırlı değildir. Cibranlı Halit’in Varto’da yaşayan ve“isyana” katılmayan Alevilere karşı baskısı da belleklerdedir…
Diğer yandan, Cumhuriyetin lideri, devletin Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk, padişahlara göre çok farklıdır. Kendileri gibidir; Dinin anlaşılır bir lisanla ifade edilmesini istemektedir. Ezanı Türkçeleştirmektedir. Eğitime önem vermektedir. Bilimden bahsetmektedir. Cephesini doğuya değil, batıya dönmüştür. İçki içmekte, müzik dinlemekte, resme önem vermektedir.
Alevileri “yok” saysa da, devletin anayasasına Sünniliği koymuş olsa ve Diyanet’i de buna uygun dizayn etmiş olsa da, Alevilere yönelik bir katliam henüz ortada yoktur! Aleviler şehirde de olmadığı için zaten politik ve ekonomik gelişmelerin dışında, iktidarın çok uzağındadır. Henüz Dersim “dokunulmazdır” ve 1937-38’e daha çok vardır… 1921’de Koçgiri’de yaşanan ve yakın çevresi dahil, Anadolu coğrafyasındaki diğer Alevilerden destek almayan kısa süreli “Koçgiri ayaklanması” hariç Aleviler “hayatın içinde” yoklardır ve gündemin dışındadırlar…
* * *
Osmanlının tebası olmak ve her daim kılıçtan geçmek ya da Cumhuriyetin vatandaşı olmak arasında çok ciddi bir fark vardır! Bu farkı görmek için özel siyasi bir analiz gerekmiyor, bunun için “Alevi refleksi” yetip de artıyor! Tıpkı bugün siyasal İslamcı, IŞİD’ci yaklaşımlara karşı ortaya çıkan refleks gibi!
Alevi refleksi, cumhuriyet diyor, demokrasi diyor, özgürlük diyor… Aleviler, her şey bir yana Cumhuriyeti, yaşadığı büyük acıların sonucu oluşan bu doğal refleksiyle destekliyor… Siyasal İslamcılar ise “Egemenlik kayıtsız şartsız Allah’ın”demekte ısrar ediyorlar… Ülkenin mevcut halinin nedeni de bu ısrardan kaynaklanıyor!
* * *
Cumhuriyet’in kurulmasından hemen sonra Alevilerin devletin hem kurumsal yapısından, hem de dini yapısından tasfiye edilmeleri, yaşadıkları haksızlıklar ise başlı başına her biri ciddi birer tartışma noktasıdır: Diyanet’in Sünniliğin hizmetine verilmesi, Alevi Bektaşi dergahlarının kapatılması, Bektaşilerin yurtdışına sürgün edilmeleri, Alevi dedelerinin, dervişlerinin büyücülerle, üfürükçülerle eşit tutulmaları…
Cumhuriyetin tekçileşmesi, demokrasiyle buluşamaması… Laikliğin kağıt üzerinde kalması, eşit yurttaşlığın hep yaklaşıldıkça uzaklaşan bir olguya dönüşmesi… Karar mekanizmalarına tek bir Alevinin bile gelmesine izin verilmemesi… Sonu gelmeyen asimilasyon hamleleri… Katliamlar… Ortaca, Elbistan, Kırıkhan, Maraş, Sivas, Çorum…
Bunlar gerçekler!
Tıpkı, Menderes ile hızlanan ve Cumhuriyeti, yeniden bir İslam Cumhuriyetine dönüştürmeyi hedefleyen sürecin, Demirel, Türkeş, Özal ve Çiller’in belirleyici katkılarıyla, “siyasi ve mezhepsel akrabaları” Erdoğan üzerinden AKP eliyle tamamlanmış olması gibi gerçek!
Bugün ülke siyasal İslam’a teslim edilmiş ve Cumhuriyet fiili olarak “İslam Cumhuriyeti”ne dönüştürülmüştür! Bu anlamıyla bugün adı halen Cumhuriyet olan rejim, eşitlikçi değildir, mezhepçidir, bölücüdür, kutuplaştırıcıdır! Hukuk da, eğitim de Osmanlı da olduğu gibi tarafgirdir, dincidir. Ulema eliyle yönetilmektedir…
Bugün ortada Cumhuriyet adına da, demokrasi adına da ciddi hiçbir değer kalmamış, sol önemli ölçüde tasfiye edilmiş, etkisizleştirilmiş, solu tasfiye eden ordu ve “Beyaz Türkler” de fiili olarak iktidardan tasfiye olmuşlardır… Ortadoğu’nun dinci gericiliğin girdabında ortaçağ karanlığına sürüklenmesine doğrudan hizmet eden AKP hükümeti ülkemizi de hızla benzer bir karanlığa doğru taşımaktadır.
Bu durum tesadüf değildir! 2015 Türkiye’sinin mevcut tablosu, 92 yıllık intikam isteğinin hayat bulmasıdır!
Çünkü, Cumhuriyet’in gökyüzündeki Tanrı’yı, yeryüzüne indirmiş olması, tebanın yerine yurttaşın, biatın yerine aklın öne çıkması siyasal İslamcıları hep rahatsız etmiştir! “Egemenlik kayıtsız şartsız Allah’ın” iken, Cumhuriyet döneminde kağıt üzerinde de olsa ‘egemenliğin milletin eline geçmesi’, her şeyi İslam’a, Kuran’a, Şeriat’a göre izah etmeye çalışanları çok kızdırır!
Siyasal İslamcıların “bu kızgınlığı”, Cumhuriyet’in İslam coğrafyasında ilk kez şekilsel olarak da olsa, ‘din ile devlet işlerini birbirinden ayırmaya’ meyletmiş olması, Diyanet üzerinden ve Sünni merkezli de olsa ‘yeni bir devlet dini’ inşa etmek istemesi, hele hele Kuran’ı Türkçeleştirmesi ile birleşince daha da artar! Bundan dolayı, siyasal İslamcıların ve muhafazakarların bugün intikam duygusu içinde sıkı birer Atatürk ve Cumhuriyet düşmanı olmaları, Cumhuriyet’in bütün değerlerini ve kurumlarını değiştirmiş olmaları tesadüf değildir!
* * *
Bu gerçekleri görerek hareket edersek, bugün Cumhuriyet’e övgüde sınır tanımayanların yapacakları en önemli iş, dizlerini dövmek ve Atatürk’ün arkasına sığınmak değildir! Sistemle ve gerçeklerle hesaplaşmayı göze alarak cephelerini sola dönmeyi becermektir! Bu “dönüş” hayırlı bir dönüş olacaktır!
Ancak belirtmek gerekir ki; Bu ülkede yeni bir Cumhuriyet, demokrasi, adalet ve özgürlük adına bir dönüşüm, ancak yüzleri sola dönük ve bu ülkenin bütün renklerini kucaklayacak büyük bir güç birliğinden geçer…
Bunun yolu ise Cumhuriyet’i kuran sürecin önemli iki adımı olan 1908 Meclis-i Mebusa’nın ve 1. TBMM’nin muhteşem temsiliyetini, bileşenini bugün yeniden yaratmaktan geçmektedir…
Türküyle, Kürdüyle, Ermenisiyle, Alevisiyle, Sünnisiyle… Bütün etnik ve dini kimlikleri eşit yurttaş yapmak, ülkeyi laik ve demokratik bir cumhuriyete dönüştürmek, etnik ya da dini kimlikleri “ikincil, üçüncül” hale dönüştürür, bu kavramların yerine yurttaşlık, kardeşlik ve barış içinde bir arada yaşama kavramları öne çıkar, hayatı normalleşir!
Bu “normalleşmenin” ilk adımı 1 Kasım’da atılabilir… 7 Haziran’ı devam ettirerek 1 Kasım’da da AKP’ye siyasi bir yenilgi tattırmak, AKP’ye salt çoğunluğu vermemek, 2 Kasım’dan itibaren tereddütsüz olarak yeniden inşa edilecek laik ve demokratik bir cumhuriyetin önünü açar!